شیربها
پولی است که به عنوان کمک هزینه انجام مراسم عروسی یا تهیه جهیزیه ،غیر از مهر در هنگام عقد بین زوجین یا خانواده آنها توافق می شود و داماد باید آن را قبل از انجام عروسی بپردازد.
البته گاه داماد به جای پرداخت وجه نقد ، خرید برخی از اقلام جهیزیه را عهده دار می شود .
اگرچه در دین اسلام صراحتأ به این موضوع اشاره نشده است اما اگر قبل از عقد داماد قبول کند که شیربها را بپردازد ، پرداخت شیربها بر ذمه اوست و باید آن را پرداخت نماید .
در روایت آمده است که هنگام ازدواج امام علی (ع) و حضرت فاطمه (س) ، پیامبراکرم (ص) به امام فرمودند که زره خود را بفروش و آن حضرت با پول فروش زره امام علی (ع) برای حضرت فاطمه (س) جهیزیه تهیه کردند .
لازم به ذکر است که رسم دریافت شیربها هنوز در برخی از شهرهای ایران متداول است.
شیربها غالبا پول نقدی است که خانواده ی داماد آن را برای انجام عقد به پدر و یا مادر عروس، یا در مواردی به خانواده ی عروس می دهند که البته میتواند به جای پول نقد، کالا نیز باشد.
در زبان فارسی برای معادل واژه ی شیربها در پاره‌اى نقاط واژه‌هاى نقدینگى، زر یا باشلق هم به‌کار مى‌رود.
رسم پرداخت شیربها به خانواده عروس در بسیارى از روستاها و شهرستانها ی ایران هنوز هم معمول است.
لازم به ذکر است که شیربها در اسلام نبوده و پرداخت آن شرعا دستور داده نشده است اما اگر حین نکاح و با رضایت و توافق طرفین تعیین شود اشکالی ندارد و جایز است و پس از آن پرداخت آن بر عهده ی داماد و خانواده ی اوست.
برای مطالعه مقاله صفر تا صد مراحل طلاق توافقی کلیک کنید.
شیربها در قانون وجود دارد ؟
قانون در خصوص شیربها ساکت است و مقرره ای در مورد آن وجود ندارد اما برای تحلیل آن لزوما می بایستی به عمومات، قصد طرفین و عرف مراجعه کرد.
رسم پرداخت شیربها در عقد ازدواج در معدود از خانواده های ایرانی رواج دارد و بدین صورت است که داماد مبلغی را به خانواده عروس پرداخت کند و این مبلغ جدای از مهریه محسوب می شود. شاید بتوان تحلیل کرد که در ماهیت این عمل صلح بلا عوض و یا هبه معوض است که عوض آن عقد نکاح است شاید هم در مواردی بتوان تحلیل کرد که تعهد به نفع شخص ثالث است.
به هر حال در مواجه با این پرونده ها قاضی باید به قصد طرفین و عرف و شرایط توجه کند تا با توجه به عمومات قوانین و قواعد عمومی و خصوص قرارداد ها، به تحلیل اراده طرفین برای کشف قصد واقعی آن ها بپردازد و حکم مقتضی را صادر کند.
شیربها همان مهریه است؟
در پاسخ به این سوال باید بگوییم خیر، بحث شیربها با مهریه متفاوت است، مهریه به عنوان مهم ترین حق عروس در ازدواج تلقی شده و در هر شرایطی داماد ملزم به پرداخت آن است، اما پرداخت هزینه به خانواده ی عروس از طرف داماد موضوعی کاملا توافقی میان دو خانواده محسوب می شود و پرداخت آن برای داماد ضرورتی ندارد.
همانطور که پیش از این گفتیم، این روزها پرداخت شیربها در بسیاری از خانواده ها فرهنگی منسوخ شده است و انجام آن هیچ ضرورتی ندارد، حتی گاهی بسیاری از زوج های امروزی این موضوع را تا به حال نشنیده و از آن اطلاعی ندارند. اصلِ پرداختِ مبلغِ توافقی بین خانواده ها قبل از جاری شدن خطبه ی عقد تنها برای ازدواج آسان تر میان دو فرد است؛ جالب است بدانید در اسلام نیز پرداخت این مبلغ الزامی نیست و انجام آن به عهده ی خانواده ها گذاشته شده است. اما پرداخت مهریه در هر دو فرهنگِ اسلامی و ایرانی برعهده ی داماد بوده و مسئله ی بسیار مهمی است.
به خاطر داشته باشید اگر شما به عنوان داماد با خانواده ی عروس قرار گذاشته اید که پیش از عقد هزینه ای را به ان ها پرداخت کنید، در واقع دارید شیربهای عروس را می دهید و مهریه عروس خانم را نیز جداگانه باید پرداخت کنید.
وضعیت شیربها بعد از جدایی در دوران عقد:
اگر زوجی در زمان عقد تصمیم به جدایی بگیرند و از قبل داماد شیربهای عروس را پرداخت کرده باشد، داماد می تواند مبلغ پرداخت شده را از خانواده ی عروس طلب کند.
به طور کلی در قوانین حقوقی ایران، اصلی برای پرداخت شیربها ثبت نشده و اجرای این سنت کاملا برعهده ی خانواده ها است، یعنی در هیچ جای قوانین حقوقی ذکر نشده که داماد باید به خانواده ی عروس هزینه ای بدهد؛ اما اگر داماد این سنت را به جا بیاورد و به هر دلیلی این ازدواج در زمان عقد به جدایی برسد می تواند هزینه ی پرداخت شده به خانواده ی عروس را طلب کند و خانواده ی عروس نیز ملزم به پرداخت این مبلغ هستند.اما پرداخت مهریه در هر شرایطی، حتی جدایی در زمان عقد نیز به عهده ی داماد می باشد.
برای مطالعه مقاله براساس قانون جهیزیه را چه کسی باید تهیه کند؟ + قانون استرداد جهیزیه کلیک کنید.
آیا می شود شیربها را به اجرا گذاشت؟
به اجرا گذاشتن شیربها از طرف عروس تنها در صورتی درست است که طبق توافقات بین دو خانواده، پرداخت آن از طرف داماد در هر شرایطی تایید شده باشد. اجرای قوانین درمورد این دست از پرونده ها تنها به مذاکرات انجام شده میان دو خانواده بستگی دارد و اگر از قبل ذکر شده باشد که داماد حتی در صورت جدایی نیز باید مبلغی را به عروس بدهد عروس می تواند برای گرفتن حق خود از اقدام کند و قاضی نیز در نهایت متناسب با قرارداد میان دو خانواده حکم آخر را صادر می کند.
استرداد شیربها
به یکی از صور زیر تسلیم گردد：
١_ بعنوان جعاله داده میشود مثلا مرد مالی را به برادر زن تسلیم میکند که خواهرش را به ازدواج بااو راضی کند و یا موانع مربوط را برطرف سازد ودراین حالت مرد پس از انجام نکاح نمیتواند مال مذکور را مسترد دارد.
٢_ اگر شیربها بعنوان جعاله نباشد و مثلا مرد مالی را به یکی از اقربای زن تسلیم نماید دراین صورت باوجود عین مال.مرد میتواند انچه را که داده است استرداد نماید و همچنین نما موجود را(مثلا گوسفندی که بره ای به دنیا اورده باشد) زیرا مال مزبور هبه معوض نبوده و تحت عنوان هیچیک از عقود در نمی اید و به نوعی اباحه و تسلیط غیر برمال خود شباهت دارد و علیهذا استرداد آن بلااشکال است پس اگر عین تلف شده باشد مرد حق استرداد آن را ندارد.
٣_ گاهی مردوزن بایکدیگر به مهرمعین رضایت دارند لیکن بعضی از اقارب اشکالاتی را برای نکاح آنان به وجود می اورند و مرد بالااجبار برای جلب رضایت آنها مالی را به آنان تسلیم میکند دراین صورت شوهر هر وقت که بخواهد میتواند عین آنرا در صورت بقا مال و یا عوض آن را در صورت تلف مال مطالبه و مسترد نماید.
۴_ اگر مهر مال معین بوده ودرضمن عقد نکاح شرط شود که شوهر عملی نیز برای ولی زن انجام داد و یا مالی به اوتسلیم نماید شرط ومهر صحیح است.اما درصورتیکه مهر و سهم ولی در مقابل بضع مقرر شده باشد اکثر فقها امامیه سهم ولی را باطل دانسته اند.
در نهایت باید گفت از آنجایی که شیربها موضوعی عرفی است و در قانون اشاره ای به شیربها نشده است ، در صورتی که شیر بها به عنوانِ هبه پرداخت شود قابل استرداد می باشد ،اگر به عنوان جعاله یا شرط ضمنن عقد باشد ، پس از طلاق حق استرداد وجود ندارد و اگر هم در قالب جهیزیه درکنار لیست جهیزیه دختر در تعهد و ذمه زوج قرار گیرد قابل استرداد است.
البته باید توجه داشت که اگر شیربها داده شده باشد ولی به هر دلیل کار به ازدواج نیانجامد شیر بهای داده شده قابل برگشت می باشد.