بسیاری از خانواده های جوان به دلایل مختلفی قادر به بارور شدن نیستند. از این رو به دنبال راهکارهای خاصی می روند، تا به صورت قانونی بتوانند فرزندی آورند. درخواست اهدا یا دریافت جنین یک از راهکارهایی می باشند، که در کشور ما متداول است.
اما بهتر است این نکته را بدانید که، طبق رای وحدت رویه قضایی که از طرف دیوان عالی کشور صادر شده است، تقاضای زوجین برای درخواست اهدا یا دریافت جنین در اصل امری ترافعی به شمار نمی رود. به همین دلیل زوجینی که قصد دارند جنین دریافت یا اهدا کنند، نیازی نیست در دادگاه محل اقامت خود، دادخواست تنظیم کنند.
شرایط دریافت جنین
زوجینی که به دلایل مختلفی قادر به بچه دار شدن و باروی نیستند، یا این که استعداد دریافت جنین را ندارند، کافیست در دادگاه تقاضای دریافت جنین را مطرح کنند. طبق ماده ۲ قانون نحوه اهداء جنین، که در سال ۱۳۸۲ تنظیم شد، این تقاضا برای درخواست اهدا یا دریافت جنین باید توسط هر دو زوج انجام شود.
یعنی هم مرد و هم زن هر دو رضایت کامل برای دریافت جنین را داشته باشند. علاوه بر آن در ماده ۴ همین قانون بیان شده است، که صلاحیت زوجین برای دریافت جنین که در دادگاه های خانواده صورت پذیرفته است، باید خارج از نوبت انجام شود. بدون این که نیازی به انجام تشریفات آیین دادرسی مدنی باشد.
یکی از شروط اصلی برای این که زوجین قادر باشند دادخواست خود را در دادگاه محل اقامت تنظیم کنند، داشتن تابعیت ایرانی است. از طرف دیگر این افراد باید دارای صلاحیت اخلاقی باشند. به هیچ عنوان نباید یکی از زوجین محجور (یعنی سفیه یا مجنون) باشد.
یکی دیگر از شرایط درخواست اهدا یا دریافت جنین مبتلا نبودن به بیماری های صعب العلاج می باشد. زوجین نباید هیچ کدام به مواد مخدر اعتیاد داشته باشند. اگر یکی از زوجین هر کدام از این شرایط را دارا نباشند، قادر نخواهند بود اقدام به تنظیم دادخواست دریافت جنین نمایند.
طبق قانون، دعاوی مختلفی در دادگاه برای درخواست اهدا یا دریافت جنین مطرح می شود. اما در مورد این که این تقاضا باید چگونه و به چه صورتی تنظیم شود، و در چه دادگاهی رسیدگی شود، در محاکم مختلف گوناگون است.
به همین دلیل دیوان عالی کشور، در طی جلسه ای، رای وحدت رویه ای صادر نمود، که در این خصوص تعیین تکلیف می کرد.
رای وحدت رویه دیوان عالی کشور در مورد درخواست اهدا یا دریافت جنین
آرای صادر شده در مورد دریافت جنین، در شعبه های اول و پنجم، بر حسب ماده ۲ قانون، به نحوی با رای صادر شده توسط وحدت رویه متفاوت است. اعضایی که در شعبه اول هستند، در مورد دریافت جنین هیچ گونه ارائه دادخواستی را لازم نمی دانند.
بر خلاف آن در شعبه پنجم، هیات بر این امر درمورد درخواست اهدا یا دریافت جنین تاکید دارند، که این تقاضا در اصل نوعی دعوا تلقی می شود. پس لازم است طبق ماده ۱۱ قانون آیین دادرسی دادگاه های انقلاب و عمومی، در امور مدنی، به این پرونده رسیدگی شود.
یعنی باید طبق این ماده، محل اقامت خوانده در نظر گرفته شود، و با شایستگی دادگاه عمومی تهران، اختلافات حل شود. همین مسئله منجر شد تا مسئله دریافت جنین در دیوان عالی کشور مطرح شود. تا رای وحدت رویه قضایی برای آن صادر گردد.
دیوان عالی نیز پس از بررسی های لازم در خصوص موضوع درخواست اهدا یا دریافت جنین، رای وحدت رویه ای صادر نمود با این مضمون: « طبق ماده ۴ قانون اهداء جنین به زوجین نابارور، این تقاضا نوعی امر ترافعی به شمار نمی رود، و مقررات قانونی آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب، در این امور، به دعاوی دیگری رسیدگی می شود.
بر طبق این نظریه، زوجین می توانند بدون تقدیم دادخواست، در دادگاه محل اقامت یا سکونت خود، به این درخواست خود رسیدگی نمایند. رایی که توسط شعبه اول در این خصوص معتبر می باشد کاملا قانونی و صحیح است.
برای مطالعه مقاله آیا شیربها در قانون وجود دارد؟ + آیا امکان استرداد شیربها وجود دارد؟ کلیک کنید.
نحوه تنظیم درخواست اهدا یا دریافت جنین به دادگاه
طبق اصول کلی تنظیم دادخواست، زوجین باید به دادگاه خانواده محل سکونت، یا محل اقامت خود مراجعه نمایند. اما همانطور که پیش از این بیان نمودیم، در مورد تنظیم درخواست اهدا یا دریافت جنین به صورت رسمی، دیوان عالی تعیین نموده است که نیازی به این عمل نمی باشد.
طبق همین اصل، زوجین دیگر برای دریافت جنین نیازی به تنظیم دادخواست در دادگاه محل زندگی خود ندارند. می توانند از این طریق اقدام به دریافت جنین نمایند. زوجین می توانند بر روی یک کاغذ سفید معمول تقاضای خود را نوشته، و هر آن را امضا کنند.
البته برای این که دادگاه درخواست اهدا یا دریافت و شرایط زوجین را احراز نماید، لازم است مدارک دیگری همچون کپی برابر اصل شناسنامه، نکاح نامه، مدارک پزشکی دال بر ناباروری زوج، گواهی عدم اعتیاد، عدم بیماری و … را نیز ضمیمه تقاضای خود نمایند و به دادگاه تقدیم کنند.
مراحل دریافت جنین
پس از آن ممکن است دادگاه برای بررسی مدارک، زوجین را به پزشکی قانونی یا انجام آزمایش های بیشتر ارجاع دهد. پس از کسب نتیجه نهایی، اگر زوجین صلاحیت لازم را برای درخواست اهدا یا دریافت جنین داشتند، طی دستوری که از طرف دادگاه به مراکز درمانی ناباروری ارسال می شود، آنها را برای دریافت جنین معرفی می کنند.
پس از آن درخواست اهدا یا دریافت جنین مراحل دیگری دارد که باید طی شود. طبق آیین نامه اجرایی اهداء جنین، در مرحله اول مرکز تخصصی ناباروری باید جنین های اهدایی را بر حسب مسلمان یا غیر مسلمان بودن جدا کند.
پس از آن جنین اهدایی را در محل خاص و به مدت زمان لازم نگهداری کنند. اگر زوجین متقاضی مسلمان بودند، باید به آنها جنین مسلمان، و در صورت غیر مسلمان بودن زوجین، جنین غیر مسلمان به انها اهدا شود. البته در مورد درخواست اهدا یا دریافت جنین اگر زوجین متقاضی، با زوجین اهدا کننده از یک مذهب بودند، باز هم می توان این اهدا را به صورت قانونی و شرعی انجام داد.