در ماده ی ۱۰۷۵ قانون مدنی٬ ازدواج موقت در قوانین ایران به رسمیت شناخته شده است. شرایط و ارکان اساسی نکاح منقطع (ازدواج موقت) عبارت اند از شرایط صحت نکاح دائم به اضافه ی تعیین مدت مشخص و تعیین مهر معین برای زن. موانع ازدواج موقت نیز همان موانع نکاح دائم هستند.
در نکاح دائم عدم وجود مهر یا ذکر نشدن مهر جایز است٬ اما در نکاح منقطع٬ عدم وجود مهر موجب بطلان عقد می شود. قانون بر وجود و مشخص بودن مهریه ی زن در ازدواج موقت تاکید فراوان کرده و مطابق مواد ۱۰۹۵ تا ۱۰۹۸ قانون مدنی ترتیباتی داده که مهریه ی زن در ازدواج موقت به هر ترتیب به وی تسلیم شود. زن پس از جاری شدن عقد مالک مهر می شود و اتفاقاتی چون فوت زن در زمان ازدواج٬ عدم نزدیکی شوهر با وی تا اتمام مدت عقد و بخشیدن زمان عقد از طرف شوهر مهر را ساقط نمی کند.
در صورت عدم نزدیکی در زمان ازدواج٬ شوهر موظف به پرداخت نصف مهر است. اما در صورت امتناع همسر از پرداخت مهر، درخواست الزام وی از دادگاه مشروط بر اثبات وجود نکاح منقطع خواهد بود. در مواردی که زوجین خود یا توسط عاقدین فاقد دفتر صیغه را جاری می کنند و مدرک کتبی معتبر بر آن نزد زوجه موجود نیست، این اثبات کاری دشوار است.
برای مطالعه مقاله قانون فسخ نکاح چیست؟ کلیک کنید.
قوانین ازدواج موقت
مطابق قانون در نکاح دختر باکره اعم از منقطع و دائم٬ اجازه ی پدر یا جد پدری لازم است. در صورت امتناع غیرموجه پدر از دادن اجازه٬ عدم حضور پدر در محل و غیرممکن بودن استیذان٬ دختر می تواند با معرفی مرد مورد نظر و شرایط نکاح از دادگاه مدنی خاص درخواست اجازه ی ازدواج کند. (مواد ۱۰۴۳ و ۱۰۴۴) سن نکاح برای دختر نیز همانند ازدواج دائم ۱۳ سال است. در حال حاضر بسیاری از دفاتر و روحانیون و عاقدان، به دستاویز فتاوی برخی مراجع تقلید، صیغه ی ازدواج موقت دختر بالغ را بدون اجازه ی پدر نیز جاری می کنند.
به تصریح ماده ی ۱۱۱۳ قانون مدنی٬ «در عقد انقطاع زن حق نفقه ندارد مگر اینکه شرط شده باشد یا آنکه عقد مبنی بر آن جاری شده باشد.» اما حتی در صورت شرط نفقه٬ ترک انفاق شوهر عمل مجرمانه نیست و زن تنها می تواند از دادگاه الزام شوهر به دادن نفقه را درخواست کند.
مطابق ماده ۹۴۰ قانون مدنی «زوجین که زوجیت آن ها دائمی بوده و ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث می برند.» لذا مفهوم ماده آن است که در نکاح منقطع٬ زوجین از هم ارث نمی برند.
فرزندان حاصل از ازدواج موقت٬ مشروط بر ثبت شدن قانونی و محضری ازدواج٬ حقوقی درست همانند فرزندان حاصل از ازدواج دائم دارند٬ یعنی فرزندان مشروع پدر شناخته می شوند٬ پدر موطف به دادن نفقه و نگه داری آنان است و از پدر ارث می برند. اما مساله این جاست که با توجه به عدم ثبت محضری ازدواج موقت در اکثر موارد، جاری شدن صیغه ی آن توسط زوجین یا عاقدان گم نام و فاقد دفتر، اثبات نسب برای فرزند حاصل از ازدواج موقت بسیار مشکل و اکثرا غیرممکن خواهد بود. در حال حاضر به وفور شاهد بی شناسنامه ماندن این فرزندان یا تضییع حقوق آنان مانند ارث هستیم.
طلاق مخصوص نکاح دائم است و در ازدواج موقت وجود ندارد. (ماده ۱۱۳۹)
ازدواج موقت به فوت یکی از طرفین، فسخ نکاح٬ بذل مدت از طرف شوهر و انقضای مدت معین شده منحل می شود. فسخ نکاح می تواند بر مبنای وجود عیوبی مشخص در زن یا مرد٬ یا عدم وجود صفتی که ضمن عقد شرط شده یا عقد بر آن واقع شده انجام گیرد. عیوبی نظیر جنون٬ خصاء٬ عنن و عدم توانایی بر انجام عمل جنسی در مرد موجب حق فسخ برای زن خواهد بود. عیوب موجود در زن که حق فسخ برای مرد ایجاد می کنند (چنان چه عیوب مزبور در حال عقد موجود بوده و پس از عقد ظاهر نشده باشند) نیز عبارت اند از قرن٬ برص٬ جذام٬ افضاء٬ زمین گیری٬ نابینایی از هردو چشم. چنان چه هریک از طرفین پیش از عقد به وجود عیب مزبور در طرف دیگر عالم باشد٬ حق فسخ نخواهد داشت.
شوهر می تواند در هر زمانی از ازدواج موقت٬ مدت باقی مانده را به زن ببخشد و عقد را منحل کند٬ چه زن به این امر راضی باشد چه نباشد. هم چنین با انقضای مدت تعیین شده ی ازدواج موقت عقد منحل می شود. تنها راهی که به زن اختیار انحلال ازدواج موقت را می دهد٬ شرط ضمن عقد یا وکالت نامه مبنی بر داشتن حق بذل مدت از سوی شوهر است. این وضع، در کنار موقتی بودن ازدواج و عدم دقت و بررسی وضع و اخلاق و شهرت همسر (حداقل به اندازه ی نکاح دائم) زنان را در شرایط ناامنی قرار می دهد. چه بسا ممکن است زن پس از نکاح منقطع با سوءرفتار و آزار همسر مواجه شود، که در این صورت حتی نزد قانون نیز راه نجاتی ندارد.
وضعیت عده در ازدواج موقت با ازدواج دائم متفاوت است. مطابق ماده ی ۱۱۵۲ عده ی فسخ نکاح و بذل مدت و انقضاء آن در مورد نکاح منقطع در زن غیر باردار دو طهر (دو عادت ماهانه) است مگر اینکه زن با اقتضای سن ، عادت زنانگی نبیند که در این صورت ۴۵ روز است . عده طلاق و فسخ نکاح و بذل مدت و انقضاء آن در مورد زن حامله٬ تا زمان وضع حمل است . زن یائسه و زنی که با همسر خود نزدیکی نداشته نیازی به نگاه داشتن عده ی انقضا یا بذل مدت و فسخ نکاح ندارد اما عده ی وفات٬ در همه ی موارد باید رعایت شود.
مطابق ماده ی ۱۱۵۴ «عده وفات چه در دائم و چه در منقطع ٬ در هر حال چهار ماه و ده روز است مگر اینکه زن حامل باشد که در این صورت عده وفات تا موقع وضع حمل است مشروط بر اینکه فاصله بین فوت شوهر و وضع حمل از چهار ماه و ده روز بیشتر باشد و الا مدت عده همان چهار ماه و ده روز خواهد بود.
مهریه در ازدواج موقت
در صیغه کردن باید مهریه به طور کامل معلوم شود. به عنوان مثال اگر مهریه یک شاخه گل رز است باید عنوان شود که کدام شاخه گل رز. یا اگر عنوان نشده ارزش مالی آن نیز عنوان شود. به عنوان مثال یک شاخه گل رز به مبلغ ۲۰ تومان. همچنین مدت صیغه نیز باید به صورت دقیق معلوم شود. اگر خانم و آقایی قصد انجام عقد دائم را دارند باید مدت صیقه آن ها تمام شود یا آقا بگوید بقیه مدت را به همسرم بخشیدم. در غیر این صورت عقد دائم باطل می شود. پس از جاری شدن صیغه مهریه برگردن مرد است. اگر مرد با زن رابطه برقرار کند، باید تمام مهریه را به او بدهد در غیر این صورت پرداخت نصف مقدار مهریه الزامی است.
شرایط صیغه و ازدواج موقت چیست؟
ازدواج موقت از نظر شرعی در اسلام حلال قرار داده شده پس از نظر قانونی و حقوقی نیز مشکلی ندارد. انجام آن مستلزم یکسری شرایط است که در ادامه به آن می پردازیم:
- برای ازدواج موقت احتیاجی به نوشتن و گرفتن شاهد نیست. همین که صیغه خوانده شود کافی است.
- اگر صیغه ازدواج موقت توسط زن و مرد جاری نشود و عاقد داشته باشد، عاقد باید بالغ باشد.
- اگر زن شوهردار با مردی که قرار است در آینده با او ازدواج کند، زنا کند، آن زن برای همیشه بر او حرام می شود.
- در ازدواج موقت طلاق وجود ندارد. بلکه با پایان مدت زمان تمام می شود. یا اینکه مرد می گوید بقیه زمان را به همسرم بخشیدم.
- صیغه تنها با زنانی امکان پذیر است که بکارت آن ها با شوهر کردن از بین رفته باشد. (ازدواج با زنانی که بکارت آن ها به واسطه زنا از بین رفته است مانند ازدواج با زنان باکره با اجازه پدر صورت می پذیرد)
- مرد می تواند زنی که هنوز در عقد موقت او قرار دارد و مدت عده او تمام نشده به عقد دائم خود در بیاورد.
- زن نباید هنگام جاری شدن صیغه موقت در نکاح مرد دیگری باشد.
- رضایت طرفین باید وجود داشته باشد.
- در مورد اینکه آیا مرد می تواند با همسر موقت خود بیشتر از ۴ ماه نزدیکی نکند بین علما اختلاف است.
- همانطور که خواستگاری از زنی که ازدواج دائم کرده حرام است، خواستگاری از زنی که به صیغه فرد دیگر در آمده نیز حرام است.
مسائل جنسی در صیغه ازدواج موقت
در ازدواج موقت اگر شرطی قید نشده باشد، هر دو طرف می تواند از یکدیگر به اندازه رابطه جنسی در عقد دائم لذت ببرند و نزدیکی صورت بگیرد. اما اگر زن ضمن عقد ذکر کرده باشد که به نزدیکی راضی نیست این عمل انجام نمی پذیرد تا زمانی که زن رضایت زن حاصل شود. اگر صیغه موقت به منظور آشنایی باشد و پدر دختر باکره این امر را ذکر کرده باشد، نزدیکی نباید صورت بپذیرد.
تفاوت های مهم ازدواج موقت و دائم
- در ازدواج دائم مخارج و پرداخت نفقه زن برعهده مرد است اما در ازدواج موقت زن و مرد در رابطه با جزئیات زندگی هرگونه که بخواهند پیمان می بندند.
- در ازدواج موقت پس از پایان مدت ذکر شده ضمن صیغه زن و مرد می توانند آن را تمدید کنند یا از هم جدا شوند اما ازدوج دائم مادام العمر است و برخلاف ازدواج موقت در آن طلاق وجود دارد .
- در ازدواج دائم زن و شوهر از یکدیگر ارث می برند اما در ازدواج موقت این چنین نیست.
- در ازدواج موقت برخلاف ازدواج دائم ورود و خروج زن منوط به اجازه همسر نیست و جزئیات روابط آن ها بین خودشان تعیین می شود.
- در ازدواج دائم اگر مهر تعیین نشود، اجرت المثل آن به زن داده می شود اما ازدواج موقت بدون تعیین کامل مهریه صحیح نیست.
- در ازدواج موقت و دائم پرداخت مهریه بر گردن مرد است.
ارث در رابطه زوجیت
پیش از بررسی ارث در ازدواج موقت، و اینکه، آیا به زن و مرد در صیغه ارث تعلق می گیرد؟ باید بدانیم که، رابطه زوجیت، یکی از اشکال برخورداری از حق دریافت ارث می باشد. بر اساس ماده 864 قانون مدنی: ” از جمله اشخاصی که، به موجب سبب، ارث می برند، هریک از زوجین است که در حین فوت دیگری، زنده باشند. ” بنابراین، از جمله شرایط دریافت ارث زوجین از یکدیگر، این است که طرفین، در رابطه زوجیت باشند و حین فوت دیگری، در قید حیات باشند.
در ماده 913 قانون مدنی، مقدار ارث هر یک از زوجین این گونه بیان شده است: « … نصف ترکه، برا زوج و ربع آن برای زوجه، در صورتی که میت اولاد یا اولاد اولاد نداشته باشد و از ربع ترکه، برای زوج و ثمن آن برای زوجه، در صورتی که میت، اولاد یا اولاد اولاد داشته باشد و مابقی ترکه، بر طبق مقررات مواد قبل، مابین سایر وراث، تقسیم میشود.»
ارث زن از مرد: همانطور که در متن ماده 913 قانون مدنی گفته شد، سهم زن از ارث شوهر، در صورت داشتن فرزند و نداشتن فرزند، متفاوت است. در صورتی که زوج، صاحب فرزند نباشد، سهم زن، یک چهارم خواهد بود؛ اما در صورتی که مرد، فرزند داشته باشد، ارث زن، یک هشتم از اموال منقول و قیمت اموال غیر منقول، اعم از عرصه و اعیان می باشد.
ارث مرد از زن: بر اساس ماده 913 قانون مدنی، ارث زوج از زوجه، در صورتی که متوفی، صاحب فرزند باشد، یک چهارم از اموال و در صورتی که متوفی، فرزندی نداشته باشد، نصف اموال او خواهد بود. در صورتی که زوجه، دارای وارث دیگری، به جز شوهر نباشد. زوج از نیم دیگر اموال زوجه نیز ارث می برد. لازم به ذکر است که زوج، از تمام اموال زوجه، اعم از منقول و غیر منقول ارث خواهد برد.
برای مطالعه مقاله همه چیز درباره شروط ضمن عقد! کلیک کنید.
ارث در عقد موقت برای زن و مرد
در قسمت قبل، درباره سهم الارث در رابطه زوجیت صحبت کردیم. اما سوالی که در این قسمت، مطرح می شود، این است که آیا قواعد ارث زوجین، در رابطه ازدواج موقت نیز حکم فرما است و آیا به زن و مرد در صیغه ارث تعلق میگیرد؟ به همین دلیل، در این قسمت، درباره قواعد ارث در ازدواج موقت، صحبت خواهیم کرد.
ماده 940 قانون مدنی، بیان می دارد: « زوجین که زوجیت آنها، دائمی بوده و ممنوع از ارث نباشند، از یکدیگر ارث میبرند.» بر اساس این ماده، تنها زوجینی که در عقد نکاح دائم هستند و به دلایلی مانند کفر، لعان و قتل، ممنوع از ارث نیستند، از یکدیگر ارث می برند. بنابراین، احکام ارث، زوج و زوجه در عقد نکاح موقت را شامل نمی شود.
همچنین لازم به ذکر است که ارث، از قواعد آمره می باشد. این بدان معنا است که هر گونه توافقی، بر خلاف آن، محکوم به بطلان است. بنابراین، اگر زوجین، ضمن عقد نکاح، شرط توارث کنند، وجهه قانونی ندارد و این شرط، در رابطه میان طرفین، اعمال نمی شود. اما، از آنجا که هر فرد، می تواند نسبت به یک سوم از اموال خود، وصیت کند، بنابراین زوجین در عقد موقت، می توانند، از اموال خود، برای یکدیگر، وصیت نمایند.
ارث فرزند حاصل از ازدواج موقت
در قسمت های پیش، پس از پاسخ به این سوال که آیا به زن و مرد در صیغه ارث تعلق میگیرد؟ شرط توارث در ضمن عقد موقت را بررسی نمودیم. پس از بررسی ارث در ازدواج موقت، ممکن است این سوال، مطرح شود که شرایط ارث، در مورد فرزند حاصل از عقد موقت چگونه است؟ در این قسمت، به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.
قوانین ایران، در مورد ارث فرزند حاصل از عقد موقت، مسکوت مانده اند. بنا به سایر مواد موجود در قانون مدنی، می توان گفت: فرزند حاصل از عقد موقت، دارای تمامی حقوق مربوط به فرزندان، که در قانون مدنی تعیین شده می باشند و نمی توان، او را به این دلیل، از حقوق مالی خود، مانند نفقه و مهریه محروم نمود.
بنابراین، قواعد ارث در ازدواج موقت و آنچه در مورد عدم توارث زوجین در عقد موقت گفته شد، صرفا مربوط به رابطه میان زوج و زوجه می باشد. لیکن، احکام ارث فرزندان از والدین و ارث والدین از فرزند، در این نوع از ازدواج، مانند احکام ارث، در عقد دائم خواهد بود. بنابراین نه تنها فرزند حاصل از عقد موقت، از والدین خود، ارث می برد، بلکه والدین نیز، از او ارث خواهند برد.
حقوق زن در صیغه موقت
عقد موقت یا صیغه ، یکی از انواع عقد نکاح می باشد که شرایط و احکام مربوط به آن ، ضمن قانون مدنی ، بیان شده است . به طور خلاصه ، می توان گفت که در عقد موقت ، بر خلاف عقد ازدواج دائم ، زن و مرد ، صرفا برای مدت زمان تعیین شده در عقد ، به هم محرم می شوند و پس از پایان یافتن مدت زمان عقد موقت ، رابطه زوجیت نیز ، خاتمه پیدا می کند .
یکی از تفاوت های عقد ازدواج دائم و موقت ، آن است که حین عقد موقت ، باید حتما مدت زمان عقد ، به صورت دقیق ، تعیین شود . علاوه بر این ، مهریه زن در عقد موقت یا صیغه ، باید تعیین شده باشد ؛ در غیر این صورت ، می توان گفت که شرایط صحت عقد موقت ، وجود نداشته است و عقد ، باطل و بلا اثر خواهد بود .
اما یکی از سوالات مهمی که در ارتباط با عقد یا صیغه موقت مطرح می شود ، این است که حقوق زن در صیغه موقت چیست و به عبارت دیگر ، در صیغه موقت ، زن چه حقوقی دارد که شوهر ، موظف به فراهم نمودن و تامین آن است ؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که حقوق زن در ازدواج موقت یا صیغه ، با حقوق زن در ازدواج دائم ، اندکی متفاوت است که در این قسمت ، به بررسی آن می پردازیم .
در ارتباط به حقوق زن در صیغه موقت و حقوق زن در ازدواج صیغه، اولین موردی که متبادر به ذهن می شود ، حق نفقه زن است . در واقع ، این سوال مطرح می شود که آیا در صیغه موقت نیز ، زن مانند ازدواج دائم ، حق دریافت و مطالبه نفقه خواهد داشت ؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که بر اساس ماده 1113 قانون مدنی ، حق دریافت نفقه زن در عقد موقت ، پیش بینی نشده است .
بر اساس این ماده ، در عقد موقت ، زن ، حق دریافت نفقه ندارد ؛ مگر در دو حالت . حالت اول ، این است که حین عقد موقت یا صیغه ، شرط شده باشد که زن ، حق دریافت نفقه داشته باشد و حالت دوم ، این است که عقد موقت ، بر این مبنا میان طرفین منعقد شده باشد که زن ، نفقه دریافت کند ؛ حتی اگر زن و شوهر ، حین صیغه ، شرطی بابت دریافت نفقه ، نکرده باشند .
دومین مورد از حقوق زن در صیغه موقت ، ارث زن در عقد موقت می باشد . به عبارت دیگر ، این سوال ممکن است مطرح شود که آیا در صورت فوت شوهر در عقد موقت یا صیغه ، همسر وی می تواند از ارث وی بهره مند شود یا خیر ؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که بر خلاف عقد دائم ، در عقد موقت یا صیغه ، میان زن و شوهر ، رابطه توارث برقرار نمی شود و به همین دلیل ، در صورتی که مرد ، حین عقد موقت ، فوت کرده باشد ، زن نمی تواند از وی ارث ببرد .
مورد بعدی در رابطه با حقوق زن در صیغه موقت ، مربوط به مهریه زن در صیغه موقت می باشد . همانطور که بیان شد ، یکی از مهم ترین شرایط صحت ازدواج موقت ، این است که در زمان عقد ، مهریه زن ، به صورت دقیق ، تعیین شده باشد و در غیر این صورت ، عقد موقت ، باطل می باشد . لذا در عقد موقت یا صیغه نیز ، مانند عقد دائمی ، زن ، حق دریافت مهریه را خواهد داشت و در صورتی که مرد ، مهریه زن را نپردازد ، به استناد صیغه نامه ، می تواند در دادگاه ، دعوی مطالبه مهریه اقامه کند .
یکی دیگر از حقوق زن در صیغه موقت ، این است که مرد ، در برخی موارد خاص ، ملزم به ثبت ازدواج موقت یا صیغه شده است و در صورتی که اقدام به ثبت نکاح موقت نکند ، ممکن است با مجازات عدم ثبت صیغه مواجه شود که شامل جریمه نقدی ، حبس و الزام به ثبت عقد موقت می باشد . بر اساس قانون حمایت خانواده ، در صورتی که زوجه ، حین عقد موقت ، باردار شده و یا اینکه در زمان ازدواج موقت ، شرط شده باشد که مرد ، عقد موقت را ثبت کند ، مرد ملزم است این امر را انجام دهد .
حقوق مرد در صیغه موقت
در قسمت قبل ، به بررسی این مطلب پرداخته شد که حقوق زن در ازدواج موقت یا صیغه چیست . همانطور که گفته شد ، در صیغه موقت ، زن ، ارث نمی برد و در حالت کلی ، حق دریافت نفقه نیز ندارد ؛ مگر شرط شده یا ازدواج موقت ، بر مبنای دریافت آن ، واقع شده باشد . اما در همین رابطه ، ممکن است این سوال نیز مطرح شود که حقوق مرد در صیغه موقت چیست ؟ آیا حقوق مرد در عقد موقت یا صیغه ، مانند عقد دائم است یا خیر ؟
در پاسخ به این سوال ، باید گفت که یکی از مهم ترین حقوق مرد در ازدواج دائم ، این است که زوجه ، از وی تمکین نماید . با این توضیح که ، تمکین خاص ، ناظر بر روابط زناشویی میان زن و شوهر بوده و تمکین عام ، به معنی پذیرش ریاست مرد بر کانون خانواده است و به عنوان مثال ، زن باید در همان منزلی که زوج ، فراهم نموده است ، سکونت نماید .
اما در خصوص اینکه آیا در عقد موقت نیز ، الزام به تمکین عام و خاص توسط زوجه وجود دارد یا خیر ، باید گفت که در عقد موقت نیز ، همچون عقد دائم ، زن ، موظف است که از همسر خود تمکین نموده و حقوق وی را رعایت نماید ؛ حتی از آن جهت که فلسفه عقد موقت ، بر طرف نمودن غریزه جنسی است ، زن الزام به تمکین خاص در قبال شوهر دارد ؛ فلذا عدم تمکین در عقد موقت ، موجه نیست .
با این وجود ، از آن جهت که شرایط ازدواج موقت یا صیغه ، تا حدود زیادی ، مبتنی بر توافق میان زن و شوهر است ، به نظر برخی از فقها ، زوجه می تواند با زوج ، شرط کند که از تمکین در قبال وی ، خودداری می نماید و در این صورت ، شرط عدم نزدیکی در عقد موقت یا صیغه ، کاملا صحیح و معتبر خواهد بود و زن ، ملزم به تمکین در قبال مرد نخواهد بود ؛ اما در عین حال ، با هم محرم هستند .
نکات مربوط به حقوق مرد و زن در صیغه موقت
در قسمت های قبل ، به بررسی این موضوعات پرداخته شد که حقوق مرد و زن ، در صیغه موقت چیست و آیا حقوق زن و مرد در ازدواج موقت ، با ازدواج دائم ، تفاوت دارد یا خیر . در این ارتباط ، از حق نفقه و مهریه و ارث زن در صیغه صحبت کرده و الزام به تمکین توسط زن در ازدواج موقت را توضیح دادیم . اما در این قسمت ، قصد داریم برخی از نکات مربوط به حقوق مرد و زن در صیغه موقت را مورد بررسی قرار دهیم .
در ارتباط با حقوق مرد و زن در صیغه موقت ، باید به یک نکته مهم اشاره نمود و آن هم این است که در عقد دائم ، هر دوی زوجین ، موظف به حسن معاشرت با یکدیگر و تشیید مبانی خانواده هستند ؛ چرا که فلسفه ازدواج دائم ، تشکیل خانواده و فرزند آوری است . اما در عقد موقت هم که اصولا با فلسفه رفع غرایز جنسی منعقد می شود، باز هم زوجین ، موظف به حسن معاشرت با یکدیگر هستند و باید حقوق دیگری را رعایت نمایند ؛ در غیر این صورت ، دیگری می تواند با مراجعه به دادگاه ، حقوق قانونی خود را مطالبه کند .
یکی از نکات مهم در ارتباط با حقوق مرد و زن در صیغه موقت ، این است که اگر هر کدام از زن و شوهر ، بخواهند در دادگاه ، حقوق قانونی خود ( مهریه و نفقه برای زن ، یا الزام به تمکین برای مرد ) را مطالبه نمایند ، ابتدای امر ، باید عقدنامه ازدواج موقت را ارائه دهند . به عنوان مثال ، زمانی که زن ، به استناد عقد موقت ، در دادگاه ، مطالبه نفقه یا مهریه می نماید ، ابتدا باید ثابت کند که همسر آن مرد است .
در صورتی که برگه صیغه نامه در دسترس نباشد ، می بایست با استفاده از سایر ادله قانونی ، رابطه زوجیت خود را در دادگاه ، به اثبات برسانند که این موضوع ، با توجه به اینکه در عمده موارد ، ثبت ازدواج موقت یا صیغه انجام نمی شود ، اندکی دشوار است . با این حال ، به جای صیغه نامه ، می توان به شهادت شهود یا اقرار دیگری مبنی بر رابطه زوجیت ، استناد کرده و عقد موقت را ثابت کرد تا حقوق قانونی ، قابل مطالبه باشد که جزئیات این موضوع را می توانید در مقاله نحوه اثبات صیغه یا ازدواج موقت ، مشاهده نمایید .
یکی دیگر از نکات مربوط به حقوق مرد و زن در صیغه موقت ، این است که اصولا ، تا پایان مدت زمان ازدواج موقت ، حقوق و تکالیف زوجین ، برقرار است . پایان یافتن عقد موقت یا صیغه ، معمولا به دو شکل اتفاق می افتد . در حالت اول ، مدت زمان عقد موقت یا صیغه ، به پایان رسیده و زوجیت ، خود به خود ، پایان می یابد و در حالت دوم ، مرد ، مدت زمان باقی مانده از عقد موقت یا صیغه را به زن بخشیده و به عقد ، خاتمه می دهد که به آن ، بذل مدت در ازدواج موقت گفته می شود .
با این حال ، گاهی ، از مدت زمان عقد موقت ، مدت زمان زیادی باقی مانده و مثلا ، صیغه 99 ساله منعقد شده است . اما مرد ، حقوق زن در عقد موقت را رعایت نمی کند . در چنین شرایطی ، به دلیل اینکه زن ، به دلیل عدم رعایت حقوق خود ، در سختی و عسر و حرج قابل توجهی قرار می گیرد ، می تواند به دادگاه مراجعه نموده و پس از اثبات صیغه ، از دادگاه تقاضا کند که مدت زمان باقی مانده از عقد موقت یا صیغه ، به وی بخشیده شود و صیغه ، به پایان برسد .
در چنین شرایطی ، چون در صیغه موقت ، طلاق وجود ندارد ، قاضی دادگاه ، پس از مشاهده عسر و حرج زن ، می تواند حکم الزام مرد به بذل مدت در ازدواج موقت را صادر نموده تا زن ، به دلیل عدم رعایت حقوق خود در ازدواج موقت ، در سختی و تنگنا قرار نگیرد . اما مرد ، هر زمان که احساس کند ، حقوق وی در عقد موقت رعایت نمی شود ، می تواند با پرداخت حقوق مالی زن ( همچون مهریه ) ، باقی مدت را به زن بذل نموده و به عقد موقت ، خاتمه دهد .
صیغه ٩٩ ساله چگونه است ؟
اشاره شد که صیغه ۹۹ ساله همان ازدواج موقت است که مدت آن ۹۹ سال تعیین شده است. همچنین باید گفت که در قانون مدنی در خصوص میزان مدت زوجیت در ازدواج موقت منعی صورت نگرفته است.
√ ازدواج موقت می تواند از چند ساعت تا چندین سال باشد و تعیین ۹۹ سال در ازدواج موقت به معنای دائم بودن آن ازدواج نیست. بلکه ازدواج دائم احکام و شرایط خاص خود را دارد.
√ نکته حائز اهمیت در تعیین مدت در ازدواج موقت این است که شروع و پایان مدت زوجیت کاملاً مشخص باشد. البته اگر تاریخ شروع تعیین نشود، اصولا تاریخ عقد را زمان شروع زوجیت در نظر می گیرد.
تفاوت صیغه ٩٩ ساله و ازدواج دائم
برخی معتقدند به این دلیل که مدت ۹۹ سال در ازدواج موقت، بیش از طول عمر طبیعی زوجین است، در نتیجه ازدواج دائم تلقی میشود. در حالی که ازدواج دائم و موقت دو معقوله جدا هستند که احکام آثار متفاوتی دارند.
برخی از تفاوت های این دو نکاح به شرح زیر می باشد:
1 تعیین مهریه و تعیین مدت در ازدواج موقت الزامی است در حالی که زوجین در ازدواج دائم ممکن است مهریه تعیین نکنند، همچنین تعیین مدت نیز مطرح نیست و زوجین در عقد دائم هستند.
2 در ازدواج موقت طرفین می‌توانند به صورت غیررسمی خودشان صیغه محرمیت بخوانند و ازدواج را ثبت رسمی نکنند به عبارت دیگر ثبت رسمی ازدواج موقت ارادی بوده در حالی که عدم ثبت رسمی ازدواج دائم غیرقانونی است.
3 در ازدواج موقت و صیغه ۹۹ ساله مرد میتواند هر زمان که بخواهد بذل مدت کند به عبارت دیگر از ادامه زوجیت صرف‌نظر کند. ولی در ازدواج دائم تشریفات طلاق وجود دارد.
4 در صیغه ۹۹ ساله یا ازدواج موقت مرد ملزم به پرداخت مهریه است و تعیین مهریه از ملزومات ازدواج موقت است و بدون مهریه عقد باطل است، حتی اگر نزدیکی میان زن و شوهر صورت نگرفته باشد.
5 در ازدواج موقت حتی به صورت ۹۹ ساله زن و مرد از هم ارث نمی برند.
6 در ازدواج موقت به زن نفقه تعلق نمی گیرد مگر این که ضمن عقد، پرداخت نفقه شرط شده باشد.
مجازات عدم ثبت ازدواج موقت چیست؟
در برخی موارد مانند ؛ باردار شدن زن و نیاز به تعیین هویت فرزند متولد شده ، توافق طرفین در ابتدای ازدواج جهت ثبت ازدواج و شرط ضمن عقد جهت ثبت ازدواج ، قانون حمایت از خانواده ثبت ازدواج موقت را اجباری کرده است .
اگر چه در خصوص ثبت اجباری ازدواج موقت ، قانونگذار مجازات کیفری و حقوقی را عنوان نموده است اما در عمل هیچ گونه مجازاتی برای چنین ازدواجی اعمال نمی شود.
در رابطه با ثبت ازدواج ، بر اساس قوانین اسلامی تنها زمانی عدم ثبت ازدواج موقت در دفاتر رسمی ازدواج مجازات کیفری دارد که نوع ازدواج دائمی باشد .
همچنین با توجه به نظریه شورای نگهبان و تصریح قانون مجازات اسلامی ، اگر ازدواج موقت به لحاظ شرعی صحیح انجام شده باشد ، ثبت نکردن آن در دفاتر قانونی ثبت ازدواج ، هیچ گونه مجازات کیفری نخواهد داشت
برای مطالعه مقاله همه چیز درباره گواهی عدم سوء پیشینه! + راهنمای تصویری دریافت گواهی عدم سوء پیشینه کلیک کنید.
سوالات متداول
آیا پدر یا جد پدری می توانند صیغه جاری نمایند؟
پدر می تواند برای دختر یا پسر نابالغ خود را صیغه موقت جاری کند. اگر پدری دختر نابالغ خود را که از او خبری ندارد صیغه کند در صورتی که نداند او مرده است یا زنده و یا کجا زندگی می کند، برحسب ظاهر محرم بودن صورت می پذیرد . اگر معلوم شود دختر در زمان عقد زنده نبوده است عقد باطل است.
آیا صیغه و ازدواج موقت محدودیت دارد؟
در ازدواج موقت برای زنان جایز نیست در یک زمان در عقد بیش از یک نفر باشند. اما برای مردان محدودیتی ندارد. مرد می تواند به هر تعداد را صیغه کند. مدت عده برای زنان در ازدواج موقت دوبار پاک شدن از قاعدگی است و برای کسانی که قاعدگی برای آن ها صورت نمی پذیرد، این مدت ۴۵ روز است. اما برخی معتقدند که اگر شوهر در ازدواج موقت فوت کند، این مدت مثل ازدواج دائم واست و ۴ ماه و ۱۰ روز به طول می انجامد.
آیا می توان دختر باکره را صیغه نمود؟
در این خصوص باید گفت دختر باکره رشیده را باید با اجازه پدر یا جد پدری وی صیغه نمود. در صورتی که دسترسی به هیچ یک از آن ها وجود نداشته باشد بدون اجازه پدر صیغه قابل اجراست. در صورتی که دختر قبلا ازدواج کرده باشد و بکارت او به واسطه شوهر از بین رفته باشد در این صورت به اجازه پدر و جد پدری نیازی نیست. اما در صورتی که بکارت وی به واسطه زنا از بین رفته است اجازه پدر احتیاط واجب است.
آیا زوجین در عقد موقت از یکدیگر ارث می برند؟
خیر حق دریافت ارث تنها در مورد ازدواج دائم است که در متن مقاله با جزئیات بیشتری بیان شده است.
آیا می توان در ازدواج موقت شرط دریافت ارث را قرار داد؟
خیر قوانین مربوط به ارث از قوانین آمره هستند و نمی توان خلاف آن توافق نمود برای مطالعه بیشتر به متن مقاله مراجعه نمایید.
آیا می توان برای همسر موقت وصیت نمود؟
بله افراد می توانند در زمان حیات نسبت به یک سوم اموال خود وصیت کنند برای دریافت جزئیات در این زمینه به متن مقاله مراجعه نمایید.
حقوق زن در عقد ازدواج موقت چیست ؟
از جمله حقوق زن در ازدواج موقت می توان به مهریه زن و در مواردی حق نفقه اشاره نمود اما در عقد موقت زن از شوهر خود ارث نمی برد که برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید متن مقاله را مطالعه نمایید .
حقوق مرد در صیغه موقت چیست ؟
یکی از حقوق مرد در صیغه مرد این است که می تواند تمکین زوجه را مطالبه نموده و با وی رابطه زناشویی داشته باشد مگر اینکه حین عقد موقت شرط عدم نزدیکی شده باشد که شرح این موضوع در متن مقاله آمده است .
آیا می توان حقوق زن و مرد در عقد موقت را از طریق دادگاه پیگیری کرد ؟
بله در صورت بروز اختلاف می توان به دادگاه مراجعه و پس از اثبات عقد موقت یا صیغه در دادگاه اقدام به مطالبه حقوق قانونی زن یا مرد نمود که جزئیات تکمیلی در خصوص این موضوع در متن مقاله ذکر شده است .