تقسیم ارث مادر یکی از اختلافات حقوقی است که ممکن است بین وراث به وجود آید. متاسفانه اموالی که از رفتگان به جا می ماند در بسیاری از مواقع موجب اختلاف و کدورت میان بازماندگان می شود. نبود وصیت قانونی و عدم مراجعه به کارشناس حقوقی به شدت این اختلافات می افزاید.
توصیه اول برای تقسیم ارث مادر آن است که اشخاص به وصیت نامه عمل کنند. در صورتی که وصیت نامه وجود ندارد می بایست با مراجعه به متون قانونی ارث مادر تقسیم شود. وکیل ارث با در نظر گرفتن موارد مختلف سهم هر یک از افراد را مشخص خواهد کرد.
تفاوت تقسیم ارث مادر و پدر
تقسیم ارث مادر مانند سایر افراد جامعه می باشد. برخی این تصور را دارند که اموال مادر باید بین وراث به تساوی تقسیم شود یا دختران سهم بیشتری داشته باشند. اما مطابق قانون و فقه تقسیم کردن ارث مادر و پدر هیچ تفاوتی ندارد.
بنابراین برای تقسیم ارث مادر باید به جنسیت و تعداد وراث توجه شود و همچنین طبقات ارث مورد توجه قرار گیرد. سپس با نظر کارشناس حقوقی اموال تقسیم می شود. در زیر به طبقات ارث بر اساس قانون اشاره خواهد شد.
طبقه اول: مادر، پدر، فرزندان متوفی و نوه ها
طبقه دوم: مادر بزرگ، پدربزرگ، خواهر و برادر متوفی
طبقه سوم: دایی، خاله، عمه و عمو و همچنین فرزندان ایشان
قابل ذکر است که هر یک از طبقات حاجب طبقه بعد از خود خواهد بود. به عبارت دیگر در صورتی که هر یک از افراد در طبقه اول وجود داشته باشد طبقه دوم ارث نمی برد. این قاعده حتی زمانی که یک نفر از طبقه اول وجود دارد نیز اجرا می شود. بنابراین هر طبقه حاجب طبقه بعد از خود می باشد.
نحوه تقسیم ارث مادر
برای تقسیم ارث مادر طبقات ارث بررسی می شود. با توجه به جنسیت افراد و تعداد ایشان ارث تقسیم می شود.
فرض اول آن است که مادر فقط صاحب فرزند باشد و پدر و مادر ایشان در قید حیات نباشد:
– در صورتی که فقط یک فرزند داشته باشد خواه دختر، خواه پسر تمام اموال به ایشان می رسد.
– در صورتی که فرزندان متعدد داشته باشند، همه از یک جنس مثلا دختر یا پسر اموال به طور مساوی بین ایشان تقسیم می شود.
– در صورتی که فرزندان متعدد باشند و هم دختر باشند هم پسر، پسر دو برابر دختر ارث می برد.
– در صورتی که فرزند جنین باشد و زنده به دنیا بیاید، مطابق جنسیت خود ارث می برد. اگر پسر باشد دو برابر دختر ارث می برد.
– فرزند خوانده از مادر ارث نمی برد حتی اگر نامش در شناسنامه درج شده باشد.
فرض دوم برای تقسیم ارث مادر آن است که علاوه بر فرزندان، پدر و مادر متوفی در قید حیات باشند:
– در صورت وجود پدر و مادر و پسر و دختر، هر کدام از پدر و مادر یک ششم ارث می برند. سپس چهار ششم باقی مانده بین دختر و پسر تقسیم می شود به طوری که پسر دو برابر دختر ارث می برد.
– چنانچه پدر و مادر و پسر باشند، یک سوم به پدر و مادر و دو سوم باقی مانده به پسر می رسد.
– اگر مادر و پدر و دختر باشند، هر یک از پدر و مادر یک ششم ارث می برند، به دختر سه ششم می رسد. پس از آن یک ششم باقی مانده باید تقسیم بر پنج شود و یک پنجم از آن متعلق به پدر و مادر است و سه پنجم باقی مانده به دختر می رسد.
فرض دیگر در تقسیم ارث مادر آن است که متوفی همسر داشته باشد:
– چنانچه همسر و فرزندان باشند یک چهارم به همسر و مابقی به فرزند می رسد.
– اگر متوفی فرزندی نداشته باشد یک دوم به همسر و مابقی بین سایر وراث تقسیم می شود.
مستند قانونی درباره نحوه محاسبه ارث مادر
قانون تقسیم ارث مادر بین فرزندان مطابق با متون فقهی نگارش شده است. ماده 907 قانون مدنی درباره ارث مادر و تقسیم آن میان فرزندان سخن می گوید. همچنین در قانون انحصار وراثت نحوه محاسبه ارث مادر مورد توجه قرار گرفته است. برای محاسبه دقیق ارث مادر می توان به وکیل ارث مراجعه کرد.
وکیل برای تقسیم ارث مادر با بررسی میزان اموال، طبقات مختلف ارث و تعداد وراث درباره میزان سهم الارث هر یک از افراد اظهار نظر خواهد کرد.
اشتباهات عرفی درباره محاسبه ارث مادر
درباره تقسیم ارث مادر اشتباهات رایجی وجود دارد. از جمله آنکه دختر و پسر به طور مساوی ارث می برد. چنین موضوعی در قانون نیامده و مطابق متون فقهی درباره اموال پدر و مادر، پسر دو برابر دختر ارث می برد.
اشتباه رایج دیگر در تقسیم ارث مادر آن است که طلا و جواهرات مادر تنها به دختران می رسد. در هیچ کدام از متون قانونی این قاعده وجود ندارد. اموال منقول و غیر منقول، اشیاء قیمتی، طلا و جواهرات مادر باید بین دختر و پسر به نسبت پسر دو برابر دختر تقسیم شود. اگر مادر در این باره به نفع دخترها وصیت کرده باشد، پسرها می توانند نسبت به اجرای وصیت اعتراض کنند.
بنابراین در تقسیم ارث مادر وصیت نامه ایشان نیز مورد بررسی قرار می گیرد و اگر وراث اعتراض کنند فقط یک سوم از وصیت ایشان قابل اجرا می باشد. درباره بقیه ماترک مطابق قانون تصمیم گیری می شود.
امکان تقسیم اموال مادر در زمان حیات
تقسیم ارث مادر تنها پس از فوت ایشان امکان پذیر می باشد. ممکن است برخی افراد پس از فوت پدر در حالی که مادر ایشان همچنان زنده است از وی بخواهند که علاوه بر ماترک پدر اموال مادر نیز تقسیم شود. در این صورت قانون ارث برای تقسیم اموال مادر اجرا نمی شود. به عبارت دیگر شخص مادر همچنان زنده است و می تواند طبق اختیارات خود برای اموالش تصمیم گیری کند. ممکن است تمام اموال را به یکی از فرزندان و بستگان خود ببخشد یا آن را در راه نیات خیر صرف نماید.
بنابراین تقسیم ارث مادر در زمان حیات ایشان ممکن نیست و قانون ارث فقط زمانی اجرا می شود که شخص در قید حیات نباشد. به این منظور افراد ابتدا باید گواهی فوت دریافت کنند. سپس با مراجعه به شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی درخواست انحصار وراثت بدهند. با ارائه مدارک و مستندات کافی دادگاه در این باره تصمیم گیری کرده و گواهی انحصار وراثت صادر می کند.
هنگام تقسیم ارث مادر ارائه گواهی انحصار وراثت در تمام دستگاه دولتی و غیر دولتی الزامی است. افراد می توانند با مراجعه به کارشناس حقوقی اطلاعات لازم را درباره محاسبه ارث مادر به دست آورند.