حصر وراثت یکی از اقدامات قانونی است که بعد از فوت یک نفر جهت تعیین تکلیف اموال او انجام می گیرد. در واقع این موضوع نوعی گواهی است که به لحاظ قانونی برای وراث فرد فوت شده صادر می شود. حال باید دانست که گواهی صادر شده از سوی مراجع قانونی در حالت عادی دارای فرایندی ساده و کوتاه مدت است. با این حال گاهی هم با ابهامات و موانعی روبه رو است که باعث پیچیده و طولانی تر شدن پروسه انجام آن می شود.
حصر وراثت چیست؟
حصر وراثت همان انحصار وراثت است. اگر ازلحاظ حقوقی آن را بررسی کنیم به معنی مشخص شدن تعداد وراث و همچنین تعیین سهم‌الارث این افراد از اموال شخص متوفی است. لازم به ذکر است که این اقدامات باید از سوی مراجع قانونی انجام شود. بعد از طی تمام مراحل لازم برگه ای تحت عنوان گواهی انحصار وراثت برای وراث صادر می شود. در برگه مربوطه علاوه بر تعیین تعداد ورثه، وضعیت وصیت و سهم‌الارث هر یک از آن‌ها قید می‌شود.
انواع حصر وراثت
از دیدگاه قانون حصر وراثت شامل دو نوع محدود و نامحدود می شود. نوع محدود در حالتی امکان پذیر می شود که ارزش ارث به جا مانده از شخص متوفی پنجاه میلیون تومان یا کمتر از آن باشد. نوع نامحدود نیز زمانی مطرح می شود که ارزش ارث به جای مانده از فرد فوت شده بیشتر از ۵۰ میلیون تومان ارزش داشته باشد. پروسه رسیدگی به نوع محدود در مدت زمانی کمتر از یک ماه قابل انجام است. به نوعی جزو اعمال کوتاه مدت به شمار می آید. این در حالی است که رسیدگی به نوع نامحدود نیاز به زمان طولانی تری دارد. زیرا دارای مراحل متعددی از جمله انتشار آگهی در روزنامه کثیرالانتشار است.
مراحل انحصار وراثت
قطعاً رسیدگی به مسئله حصر وراثت نیز همانند بسیاری از مسائل حقوقی دارای مراحلی است که گذراندن آن ها لازم و ضروری است. این مراحل شامل موارد ذیل هستند.
● مراجعه حضوری به شورای حل اختلاف:
اولین مرحله برای رسیدگی به این امر حضور در شورای حل اختلاف محل زندگی شخص فوت شده جهت دریافت فرم درخواست انحصار وراثت است.
● مراجعه به دفتر ثبت اسناد رسمی:
در این مرحله به همراه بردن دو شاهد جهت تائید افراد ورثه به دفتر ثبت اسناد رسمی لازم است. علاوه بر آن باید تمام مدارک ورثه و فرد فوت شده به دفتر ثبت اسناد رسمی ارائه شود. بعد از انجام این اعمال استشهادیه محضری انحصار وراثت از سوی دفتر ثبت اسناد رسمی صادر می شود.
● حضور در اداره مالیات:
حضور در اداره مالیات سومین مرحله جهت حصر وراثت است که طی آن مقدار مالیات بر ارث بر اساس اموال شخص فوت شده تعیین می شود.
● حضور مجدد در شورای حل اختلاف:
بعد از طی مراحل فوق در هر بار مراجعه به یکی از مراکز یاد شده مدارکی در اختیار افراد قرار داده می شود که لازم است در حضور مجدد در شورای حل اختلاف تمام آن ها را ارائه دهند. ارائه مدارک به شورا جهت بررسی آن ها و انتشار درخواست انحصار وراثت در روزنامه کثیرالانتشار صورت می گیرد. لازم به ذکر است که امکان اعتراض به انحصار وراثت در این مرحله برای هر یک از ورثه مهیا بوده و می توانند از طریق دادگاه شکایت خود را مطرح کنند.
مرجع اصلح جهت رسیدگی به این مسئله
اولین مرجع ذی‌صلاح جهت رسیدگی به شکایت ورثه ناراضی از گواهی حصر وراثت شورای حل اختلاف است. به این معنی که افراد می توانند به شورا مراجعه کرده و اعتراض خود را به ثبت برسانند. سپس جلسه ای تحت عنوان رسیدگی به شکایت ورثه در شورای حل اختلاف تشکیل می‌شود. در صورت رفع اختلاف پرونده شکایت بسته می‌شود. در غیر این صورت پرونده شکایت جهت رسیدگی به دادگاه خانواده یا عمومی ارجاع داده می‌شود. لازم به توضیح است که افراد دارای حق اعتراض شامل افراد ذینفع دادستان عمومی و ورثه هستند. ورثه و افراد ذینفع در هر صورت می توانند نسبت به مسئله مربوطه معترض باشند و اعتراض خود را مطرح نمایند. نکته حائز اهمیت اعتراض دادستان عمومی است که نوع اعتراض او با سایرین بسیار متفاوت است.
نحوه رسیدگی به اعتراض حصر وراثت
در صورتی که پیش از صدور گواهی حصر وراثت به آن اعتراض شود پروسه مربوط به این امر از سوی شورای حل اختلاف متوقف می شود. چنین تصمیمی تنها به دلیل رسیدگی به اعتراض خواهد بود. برای بررسی و رسیدگی به اعتراض ابتدا جلسه ای ترتیب داده می شود و بعد از فرد شاکی درخواست می شود تا مدارک و شواهد در دسترس را جهت اثبات حق خود به شورا ارائه دهد. بعد از تقدیم ادله و مدارک لازم و بررسی مدارک در شورا رأی صادر می شود. در این حالت اگر فرد شاکی نسبت به رأی صادره نیز معترض باشد امکان تجدید نظر وجود دارد و جلسه تجدید نظر برگزار خواهد شد. نکته جالب توجه آن است در صورتی که اعتراض به رأی صادره در ارتباط با تعداد ورثه باشد شورای حل اختلاف مسئول رسیدگی به آن خواهد بود.
در غیر این صورت و در صورتی که اعتراض به رأی صادر شده حصر وراثت در رابطه با نسبت ورثه با فرد فوت شده باشد پرونده به دادگاه عمومی ارجاع داده می شود. علاوه بر آن اگر اعتراض افراد در ارتباط با ازدواج شخص متوفی باشد پرونده جهت رسیدگی به دادگاه خانواده فرستاده می‌شود. لازم به توضیح است که در مرحله نهایی و در صورتی که موضوع شکایت و اعتراض توسط شورای حل اختلاف قابل حل نباشد پرونده به دادگاه عمومی ارجاع داده خواهد شد. سپس شورای حل اختلاف بر اساس رأی دادگاه عمومی گواهی مربوطه را اصلاح می کند.
سخن پایانی
در صورتی که بعد از انجام مراحل حصر وراثت نسبت به صدور گواهی از طرف شورای حل اختلاف معترض هستید. همچنین خواهان طرح شکایت به منظور اصلاح و یا تغییر گواهی صادر شده هستید بهتر است به یک وکیل متخصص مراجعه کرده تا روند انجام کار توسط او انجام بگیرد.